سپل

آبشار پونه زار

شهر فریدونشهر با پهنه‌ای حدود پنج کیلومتر مربع در غرب استان اصفهان در ۳۲ درجه و ۵۶ دقیقه و ۱۵ ثانیه پهنای شمالی و ۵۰ درجه و۷دقیقه و ۱۵ ثانیه درازای شرقی نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد.

فریدونشهر منطقه‌ای است کوهستانی که بین دو رشته کوه از رشته کوههای زاگرس درست در محلی از قسمت اعظم راههای منطقه بختیاری به آن می‌پیوندد قرار گرفته و از دیرباز مرکز خرید و فروش برای عشایر ایلهای بختیاری بوده‌است. منطقه‌ای بسیار خوش آب و هواست به طوری که بسیاری از کارمندان شرکت نفت در منطقه خوزستان مدت ۵ ماه از بهار و تابستان را در این منطقه می‌گذرانند و بعضی از آنها ساختمانهایی نیز احداث کرده‌اند. زمستان‌های پربرف و تابستان‌های دل انگیز دارد. در نزدیکی شهر یک پیست اسکی (پیست اسکی فریدون شهر) نیز وجود دارد.^[۱۸] فریدونشهر دارای شهرداری و فرمانداری، بخشداری، پاسگاه ژاندامری، اداره منابع طبیعی وابخیزداری و کشاورزی، آمار، بانکهای صادرات، ملی، کشاورزی، پست و تلگراف و تلفن و از زمانهای خیلی پیش به علت موقعیت جغرافیایی دارای شیکه بی سیم و مراکز ارتباطی دیگر بوده‌است. موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی فریدونشهر ایجاب می‌کند که بیشتر کارها در این منطقه به صورت دسته جمعی انجام گیرد و جنبه تعاون داشته باشد زیرا مدت ۵ ماه از سال بیشتر منطقه از برف پوشیده شده‌است و تا چند سال پیش خود فریدونشهر نیز مدت ۳ تا ۴ ماه بر اثر بارندگی ارتباطش با سایر نقاط قطع می‌شد.

گرجی‌ها در ابتدای ورود به این منطقه در عصر شاه عباس اول صفوی به یاد پیروزی بر سپاه صفوی در دشت «مارتقوپی»^[۱۷] محل سکونت خودرا «مارتقوپی» نامیدند بعد از مدتی این نام فراموش و لفظ(گرجی: სოფელი، (تلفظ: سُپِلی) به معنای «آبادی» جایگزین شد که گرجیان این منطقه اکنون این شهر را به این نام می‌خوانند. در وجه تسمیه فریدونشهر چنین قید شده‌است فریدونشهر یا آخوره چون آخرین قسمت منطقه اصفهان و سرحد بین استان لرستان، بختیاری و اصفهان بوده‌است بنام آخوره معروف و آخوره از آخر آمده‌است و در سالهای بعد از انقلاب به موازات پیشرفتهای همه جانبه که در مملکت صورت گرفته و تبدیل آن به شهرستان اسم آن به فریدونشهر نامگذاری شد.

گرجیانی که به اصفهان مهاجرت کردند، ابتدا در زمان شاه عباس در «عباس آباد» اصفهان و پس از مدتی با تاسیس «نجف آباد» توسط «شیخ بهایی» در نجف آباد زندگی کردند.^[۱۳] که به دستور شاه عباس عده‌ای از آنان که دارای خصال ستیزه جویی و جنگاوری بودند، جهت حفظ منطقه فریدن و همچنین پایتخت از قدرت اقوام لرهای بختیاری و همچنین به دلیل آب و هوای مساعد و مزارع و شکارگاه‌های مناسب به فریدن مهاجرت کردند.^[۱۴] (در کل این بهترین روش نابودی گرجی‌ها از نظر شاه عباس بوده تا هم انتقام نابودی سپاهش را در مارتقوپی از جنگاوران گرجی بگیرد، و هم آنان را سدی در مقابل افزایش قدرت اقوام لرهای بختیاری قرار دهد، و نیز بهترین روش از بین بردن فرهنگ آنان، که آنان را در مجاورت اقوام ارمنی، لرهای بختیاری، ترک، فارس و عرب قرار بدهد. که علت تقلیل فرهنگ، زبان و نژاد گرجی در منطقه نیز همین است.) جمعیت مهاجران گرجی به فریدن چیزی حدود ۳۰ الی ۴۰ هزار نفر بوده که هفت هزار خانوار را تشکیل می‌دادند، البته به دلیل مهاجرت‌های زیاد، جمعیت گرجیان ساکن در منطقه افزایش چشم گیری نداشته‌است.

تمام گرجیانی که به فریدن رسیدند، ابتدا در محل شهر افوس امروزی اردو زدند و سپس توسط «اصلان بیک» - سرپرست گرجیان مهاجر به فریدن -، برادرانش و مامورین شاه در آبادی‌های مختلف از جمله «فریدونشهر»، «بوئین»، «میاندشت»، «داشکسن» و سپس «آغچه»، «چقیورت»، «سیبک»، «نهضت آباد»(جقجق) و عده‌ای نیز در «قائم آباد»(شاه وردی)، «معصوم آباد»(شاه عنایت)، «میر آباد» و «قودجانک» پراکنده شدند.^[۱۵]

قسمت اعظم اهالی گرجی در فریدونشهر، بوئین، میاندشت، داشکسن وآغچه ساکن اند و پس از گذراندن چهار قرن در منطقه بختیاری و کشوری با زبان رسمی فارسی، زبان گرجی بین آنها متداول است.^[۱۶]

پس از فتح افغانستان به دست «گرگین خان» - سردار گرجی‌تبار سپاه صفوی - در زمان «شاه عباس» در «گرجستان» شورشی رخ داد. از اینرو شاه عباس یکی از سرداران گرجی‌تبار سپاه خود به نام «قرچاغای خان» را به همراه گرگین خان به گرجستان فرستاد تا شورشیان را متوقف کنند. سپس این دو سردار گرجی همراه با نیروهای خود در نزدیکی شهر «تفلیس» امروزی اردو زدند تا در اسرع وقت به ماموریت خود عمل کنند. تا اینکه نامه‌ای به دست گرگین خان رسید که از طرف شاه عباس خطاب به قرچاغای خان نوشته شده بود: «تمام شورشیان رابه قتل رسانده و خانواده هایشان را تبعید کنید.» گرگین خان که تحمل به قتل رسیدن و تبعید هموطنان خود را نداشت، شبانه و به طور محرمانه با سران گرجی میزگردی تشکیل داد و راجع به دستور شاه عباس با آنان مشورت نمود. آنان تصمیم گرفتند که سپاهیان شاه عباس را نابود کنند. و در نهایت در دشتی به نام «مارتقوپی» بر سربازان سپاه صفوی چیره شدند.

گرگین خان به دلیل زندگی در کنار سران سلسلهٔ صفوی، مورد بدبینی خوانین گرجی قرار گرفته بود. از این رو همراه با خانواده اش به «امپراتوری عثمانی» پناهنده شد که سرانجام این کار چیزی به جز مرگ به دست سران عثمانی نبود.

با پناهنده شدن گرگین خان به عثمانی و مرگ او، بین اقوام گرجی اختلاف ایجاد شد و این بار در مقابل لشکر ۲۰۰۰۰۰ نفری و تازه نفس سپاه صفوی شکست خوردند.^[۱۰] در نتیجه شاه عباس آنان را به داخل ایران کوچانید و مخصوصا دستور داد که هر یک از این اقوام را به ولایتی که در آن آب و هوا و شرایط زندگی با وطن اصلی ایشان شبیه باشد انتقال دهند.^[۱۱] به همین خاطر در ابتدای ورود گرجی‌ها به ایران، آنها را در «مازندران» که گمان می‌رفت از لحاظ آب و هوایی همانند گرجستان است، سکونت دادند ولی با نامساعد بودن آب و هوا اکثر آنان به شهرستان‌های داخلی ایران روانه شدند.^[۱۲] از تعداد ۳۰۰ هزار نفر مهاجر گرجی به نقاط مختلف ایران، نیمی از آنها به «اصفهان» و «شیراز» وارد شدند.

فریدونشهر منطقه‌ای است کوهستانی که بین دو رشته کوه از رشته کوههای زاگرس قرار دارد واز نظر ارتفاع بلندترین شهر ایران از سطح دریا می باشد .فریدونشهر منطقه‌ای بسیار خوش آب و هواست که زمستانهای پربرف و تابستانهای دل انگیز دارد. اکثریت جمعیت آن گرجی هستند و به زبان گرجی تکلم می‌کنند. نژاد این مردم از نژاد گرجیهای شرق گرجستان جایی در منطقه کاختی می باشد . گرجستان در ادوار مختلف تاریخ همیشه در معرض تاخت وتاز بوده است .یکی از این دوره ها مصادف با سلسله صفوی بود.در این دوره گرجستان بارها به بهانه های مختلف مورد تاخت وتاز صفویان بخصوص دوران سلطنت شاه عباس اول قرار گرفت .البته در ان زمان گرجستان به دو قسمت شرقی وغربی تقسیم شده بود که قسمت شرقی ایران جزو مرزهای ایران ونیمه غربی آن تحت سلطه عثمانیها بود. به هر حال طی این لشکر کشی ها وکشتارها عده زیادی بصورت اسیر به ایران کوچانده شدند که گرجیان اصفهان از این جمله اند. قصه ها و شرح حالهای زیادی در این مورد نقل شده است که حاکی از رنج تعب این مردم رنج دیده  و مظلوم درطول سفر دور ودراز از کاختی به اصفهان می باشد. علاوه بر کوچ اجباری این قوم به ایران عده ای از مردم گرجی هم به دلیل جنگاوری ودلاوری که زبانزد ان دوران بود به اصفهان آمدند و در ارتش صفوی مشغول شدند. شاه عباس صفوی هم به دلیل همین دلاوری و مهارت جنگی گرجیها وحس وفاداری  به آنها علاقه زیادی داشت و مناصب مهمی به ایشان داد که مهمترین  آنها اللهوردیخان اوندیلادزه  می باشد که به فرماندهی کل ارتش صفویه منصوب شد. بعد از او فرزندش امامقلی خان اوندیلادزه می باشد که فتح تاریخی بندر گمبرون (بندر عباس ) واخراج قوای پرتغالی توسط او از مهمترین وقایع تاریخی دوران صفویه می باشد. امامقلی خان وپدرش الله وردی خان از ارادتمندان علما ودانشمندان شیعه ای چون ملاصدرای شیرازی . شیخ بهایی و... بوده اند.  در طی این کوچ گروههای دیگری از گرجیان نیز به دیگر نقاط ایران از جمله مناطق شمالی وشمال شرقی ایران کوچانیده شدند که امروزه از گرجی بودن آنها تنها اسمی آن هم در نزد ریش سفیدانشان باقی مانده است وزبان وآیین ورسوم آنها به کلی نابود شده است. ولی در فریدونشهر  گرجیان از ابتدای ورودشان به اصفهان وسپس فریدونشهر کنونی متعصبانه وغیرتمندانه زبان وریشه خود را با وجود آمیختگی های فراوانشان با دیگر اقوام وفشار والیان ستمگر حفظ کردند وبه نسل کنونی رساندند. البته متاسفانه  امروزه شاهد بی مهری های زیادی با زبان باستانی گرجی هستیم که انرا همچون دیگر نقاط در خطر نابودی قرار داده است. 

 اساس مدارک و شواهد مکتوب و شفاهی، فریدونشهر در طول تاریخ اسامی مختلفی یافته‌است. شهر فریدونشهر تا سال ۱۳۵۹ه ش «آخوره بالا» نامیده می‌شد نام فریدونشهر در گذشته آخوره بوده‌است که در سال۵۸ از میان نامهای پیشنهادی همچون گرجی شهر. گل شهر، فریدنشهر و فریدونشهر نام اخیر انتخاب و تصویب گردید .. مردم بااقتباس به شاهنامه فردوسی آن را شهرفریدون پیشدادی می‌دانند چون فریدونشهر در گذشته بزرگ‌ترین ناحیه جمعیتی در آخرین بخش فریدن بوده‌است به نام «آخره» و اندک اندک به صورت آخره وآخوره درآمده‌است وچون دو آبادی در نزدیکی هم بوداند آخوره بالا را فریدونشهر ودیگری را آخوره پایین (وحدت آباد کنونی) نامیده‌اند در روزگار باستان نواحی فریدن و فریدنشهر «پرتیکان» به معنای محل با شکوه نامیده می‌شد. چون واژه فریدونشهر هم به معنی با شکوه وجلال است به این محل «فریدونشهر» گفته‌اند. پرتیکان در اصل یکی از طایفه‌های قوم پارس بودند که در این منطقه نشیمن گزیدند.

گرجی‌ها در ابتدای ورود به این منطقه  به یاد ناحیه‌ای زیبا در گرجستان روستای سکونت خودرا مارتقوپی نامیدند (که از منابع تاریخی از آن به عنوان مردانقوب یاد شده‌است) بعد از مدتی این نام فراموش و لفظ سوپلی(به معنی آبادی وروستا) جایگزین شد که گرجیان این منطقه اکنون این شهر را به این نام می‌خوانند.

اجداد گرجیان فریدونشهر کنونی پس از ورودشان به این منطقه بر خلاف ارامنه که بر مسیحی بودن خود پافشاری کردند با اشتیاق فراوانی دین اسلام ومذهب تشیع را برگزیدند . نقل داستانها ورویدادهای مختلف مبنی بر عنایت ائمه اطهار به این مردم  توسط پدران ومادران گرجی عمق ایمان و اعتقاد وتوسل این مردم به ائمه اطهار سلام الله علیهم اجمعین را اثبات میکند طبیعت زیبا و آب هوای چهارفصل فریدونشهر آن را به مقصدی برای گردش های یک روزه تبدیل کرده است. در زمستان پیست اسکی فریدون شهر که مرتفع‌ترین پیست اسکی فلات مرکزی ایران است هر روز شاهد جمعیت زیادی به خصوص روزهای تعطیل می باشد. بهاری سرسبز به دلیل بارندگی های زیاد و تابستانی خنک از ویژگی های برجسته این شهرستان است. از جاهای دیدنی فریدونشهر می توان به چشمه سراب (پارک معلم)، آبشار پونه زار، دشت لاله های واژگون فریدون شهر، رودخانه و سد چشمه لنگان، کوه شاهان کوه با ارتفاع ۴۰۴۰ متر که بلندترین قله استان اصفهان می باشد و همیشه پوشیده از برف است، جنگل های پشت کوه و غارها و نقاط بکر بسیار زیاد اشاره کرد.

در فریدونشهر منتظر قدوم شما عزیزان هستیم

جهت بررسی موقعیت گرجیهای منطقه فریدن اجمالی از تاریخ کوچاندن گرجیها به ایران را مورد بررسی قرار می دهیم . اصل و منشأ گرجیها از جمهوری گرجستان است . این جمهوری در ساحل جنوب شرقی دریای سیاه قرار گرفته است .

شاه عباس در سال 1013 هـ ق هنگامی که در آذربایجان و ارمنستان باستان پاشا وزیر اعظم و سردار عثمانی معروف به چغال اغلی سرگرم جنگ بود ، برای اینکه لشکر دشمن را از آذوقه و آب و علف محروم سازد ، فرمان داد که تمام شهرها و دهکده هایی را که در ارمنستان سر راه سپاهان عثمانی بود ویران کرده و بسوزانند و مردم آنجا مخصوصاً ارامنه شهرهای جلفا و ایروان و اطراف آن را که به یک روایت بیش از شصت هزار خانوار بودند بنواحی مختلف ایران خاصه اصفهان و دیگر نواحی فرستاد .

پیترودلاواله گوید : شاه عباس هنگامی که در سال 1013 هـ ق ، هزاران خانوار گرجی و ارمنی و شروانی را به خاک ایران کوچانید مخصوصاً دستور داد که هر یک از این اقوام را به ولایتی که در ان آب و هوا و مقتضیات زندگانی با وطن اصلی ایشان شبیه و نزدیک باشد انتقال دهند . به همین خاطر در ابتدای ورود گرجیها به ایران ، در مازندران که گمان می رفت از لحاظ آب و هوایی همانند گرجستان است سکونت دادند ولب با نا مساعد بودن آب و هوا تلفات زیادی داده و سپس به شهرستان های داخلی ایران روانه شدند .

گرجیهایی که به فریدونشهر و فریدن مهاجرت داده شدند در زمان شاه عباس ابتدا در محله عباس آباد اصفهان و بعد مدتی در نجف آباد زندگی کردند و چون در نزاعی 4 نفر از اهالی نجف آباد کشته شدند با دشمنی اهالی روبرو شدند و پیوسته در نزاع بودند ، در نتیجه شاه عباس برای خاتمه دادن به این نزاعها و همچنین جلوگیری از حملات پی در پی عشایر به دهات فریدن و از طرفی آباد کردن زمینهای بایر دستور کوچاندن گرجیها را به فریدونشهر می دهد . البته خود گرجیها نیز علاقه زیادی به آمدن به نواحی غربی فریدن داشتند زیرا با این کار اولاً تا اندازه ای از پرداخت مالیات فرار می کردند و ثانیاً از شکارگاههای منطقه در تغذیه خود استفاده نمایند .

مناطق گرجی نشین فریدن ( شامل شهرستانهای فریدن و فریدونشهر ) عبارتند از روستاهای شایوردی ، آغچه ، افوس ، میاندشت ، بویین ، داش کسن ، فریدونشهر ، چقیورت ، سیبک ، جق جق علاوه بر مناطق فوق دکتر صالحی روستای شش جوان را و نیز مسیو چریکف روستاهای دم کمر و آدگان را جزو مناطق گرجی نشین آورده است . قسمت اعظم اهالی گرجی در فریدونشهر ، بویین و سیبک و داشکسن ساکنند و هنوز پس از چهار قرن زبان گرجی بین آنها متداول است .

برخی از منابع از منابع جمعیت اولیه گرجیهای اسکان یافته در فریدونشهر را 19 خانوار می دانند .